Het kabinet Rutte 2 bezuinigt, decentraliseert en privatiseert. Maar krijgen we daardoor ook een kleinere en minder dure overheid? Goedkoper wordt het niet, wel ingewikkelder, constateert Gijs van Loef.
Vroeger was het overzichtelijk: de overheid moet kleiner, vond de VVD (en dat vindt ze nog steeds). De overheid moet groter, vond de PvdA. De overheid moet anders, vond het CDA. De overheid moet democratischer, vond D66.
De overheid moet kleiner en moet minder geld kosten is de inzet van de VVD in dit kabinet. En het kabinetsbeleid is duidelijk. Het kabinet vindt dat de overheid kleiner moet, dat ze geen geluksmachine is en handelt daar ook naar.
Maar wat vindt de PvdA? Dat is gissen. Wat is de sociaaldemocratische visie op de overheid? Wat zien we daarvan terug in het kabinetsbeleid? Het zijn – voor iedereen – onbeantwoorde vragen.
Het CDA wil de overheid nog steeds anders, met dat zelfbesturend maatschappelijk middenveld en zo.
En wat vindt D66 eigenlijk, de partij van de bestuurlijke vernieuwing? Het lijkt erop dat D66 vindt dat het met de overheid wel de goede kant opgaat. Je gedoogt tenslotte.
Hoe wordt de overheid kleiner?
De overheid bezuinigt en decentraliseert taken naar gemeenten. Daar is te weinig tijd voor, maar toch doet ze het. Er vallen wel ontslagen in de uitvoering. Maar de winst moet uiteraard komen uit minder landelijke bureaucratie. Vraag is: gebeurt dat?
De overheid privatiseert ook, omdat ze denkt dat taken met een publiek tintje beter door de markt kunnen worden gedaan. Dat is goedkoper is de gedachte, door de kracht van concurrentie. Die privatiseringen zijn inmiddels grotendeels gerealiseerd. Er zijn natuurlijk wel hier en daar wat massa-ontslagen geweest, waar gehakt wordt vallen immers spaanders.
Het wordt niet goedkoper, wel ingewikkelder
Maar is het nu allemaal goedkoper geworden? Ik denk aan ICT-zaken, de Fyra, de volkshuisvesting en kom met spijt tot de conclusie: Nee, dat niet, het wordt duurder.
De zorg (ook overheid) wordt ook alleen maar duurder, maar daar heeft de politiek vanaf 2005 eveneens marktwerking op losgelaten. De kosten zijn sindsdien weliswaar blijven stijgen, maar nu wordt het nog maar een beetje meer. Om er nog een miljardje (1 procent van de kosten) extra uit te persen wordt geen machtsmiddel onbeproefd gelaten. Dat doen we desnoods zonder het staatsrecht, vindt het kabinet.
Ik maak de balans op. De overheid wordt niet kleiner en ook niet goedkoper, zoveel is zeker. De VVD scoort alleen met retoriek over een kleinere overheid, die terugslaat op de PvdA . Intussen wordt de overheid wel ingewikkelder.
Weifelend vraag ik me af, wordt ze ook democratischer? Nee, dat zeker niet. D66 vind het eigenlijk allemaal wel goed. Gaat goed zo met de overheid! En nu vooruit! Misschien is het CDA stilletjes (ook) best tevreden.
Gijs van Loef is expert op het snijvlak van overheid en markt. Hij is auteur van de boeken De kloof voorbij, een visie op de toekomst van Nederland en Kiezen tussen overheid en markt, een wake-up-call voor onze volksvertegenwoordigers.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl